Podstawowym narzędziem nowoczesnego zarządzania miastem jest strategia rozwoju, będąca kompleksową i perspektywiczną koncepcją rozwoju, określającą jego cele oraz drogi ich osiągania. Strategia jest podstawowym instrumentem zarządzania miastem, ułatwiającym i zwiększającym spójność decyzji, podejmowanych przez władze samorządowe. W praktyce pozwala lepiej zagospodarować zasoby: ludzkie, naturalne i materialne, określając ich optymalne wykorzystanie. Strategia jest również konieczna dla uzyskania dodatkowych, zewnętrznych źródeł zasilania lokalnego budżetu, w tym z funduszy europejskich.

Kalisz, jako jedno z pierwszych miast w Polsce, przystąpił w 1996 roku do opracowania Strategii Rozwoju. W wyniku tych prac powstała Strategia Rozwoju Kalisza do 2010 roku. Dokument ten wymagał jednak aktualizacji i wydłużenia horyzontu czasowego, zgodnie z okresami planistycznymi Unii Europejskiej. Wiele zadań strategicznych, ujętych w 1996 r. zostało zrealizowanych, a w ich miejsce pojawiły się nowe wyzwania rozwoju miasta. Również szereg zadań strategicznych straciło na aktualności, a niektóre zapisy i zadania należało dointerpretować i uszczegółowić. Ponadto w strukturze gospodarczej i terytorialnej kraju dokonały się radykalne zmiany (nowy podział administracyjny, reforma systemu samorządu terytorialnego, reformy systemu edukacji i służby zdrowia, itp.), które tworzą nowe uwarunkowania i wyzwania w zarządzaniu rozwojem Kalisza. Ważnym wydarzeniem było także przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Fakt ten radykalnie zmienił zasady programowania i finansowania rozwoju lokalnego i regionalnego. Powyższe uwarunkowania rozwoju miasta wymusiły potrzebę aktualizacji Strategii oraz jej zmodyfikownie, adekwatnie do wymogów, stawianych tego typu dokumentom przez Unię Europejską.

W aktualizacji Strategii Rozwoju Kalisza wykorzystana została metoda środowiskowo-ekspercka, uwzględniająca szerokie uspołecznienie procesu planowania rozwoju miasta. Uspołecznienie to nastąpiło przede wszystkim poprzez dobór zespołu opracowującego strategię, składającego się z przedstawicieli różnych środowisk i grup społecznych, istniejących w mieście oraz dyskusje środowiskowe, na których dokonano prezentacji i konsultacji, proponowanych w Strategii działań rozwojowych. Na mocy zarządzenia Prezydenta Miasta Kalisza powołano Zespół ds. Aktualizacji Strategii Rozwoju Kalisza w następującym składzie:

• Daniel Sztandera - Wiceprezydent  Miasta Kalisza,
• Wojciech Bachor  -Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej Kalisza,
• Sylwia Surowiak - Przewodnicząca Komisji Infrastruktury, Rozwoju i Integracji Europejskiej Rady Miejskiej Kalisza,
• Grzegorz Kuświk - Przewodniczący Komisji Prawa, Porządku Publicznego oraz Samorządu Osiedlowego Rady Miejskiej Kalisza,
• dr Jan Frąszczak - Zastępca Dyrektora Instytutu Zarządzania Biznesem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Kaliszu,
• Piotr Szewczyk - radny, członek Komisji Infrastruktury, Rozwoju i Integracji Europejskiej Rady Miejskiej Kalisza,
• Piotr Sadowski - Prezes Fundacji Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości,
• Maria Łakomiak - Zastępca Naczelnika Wydziału Komunikacji i Ewidencji Działalności Gospodarczej,
• Krystyna Bosak - Bosakowska – radna, członek Komisji Gospodarki Finansowej i Mienia Miasta Rady Miejskiej Kalisza; przedstawicielka Fundacji Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości,
• Eliza Krawczyk - przedstawicielka Stowarzyszenia Lokalna Organizacja Turystyczna "Ziemi Kaliskiej",
• Stanisław Zalejski - przedstawiciel Stowarzyszeń Naukowo Technicznych NOT w Kaliszu,
• Wiesław Rządek - przedstawiciel Regionalnej Izby Gospodarczej w Kaliszu,
• Tadeusz Wiekiera - przedstawiciel Miejskiej Komisji Urbanistyczno Architektonicznej.

Koordynatorem prac nad projektem aktualizacji dokumentu  Strategia  Rozwoju Kalisza do 2013 r., wyznaczono Panią Iwonę Dudę, Kierownika Biura  ds. Promocji i Współpracy Międzynarodowej w Kancelarii Prezydenta Miasta.

Za stronę merytoryczną prac i dokument końcowy odpowiadał zespół ekspercki w składzie: dr Aleksandra Nowakowska (kierownik zespołu), dr Krzysztof B. Matusiak i dr Zbigniew Przygodzki z Uniwersytetu Łódzkiego.

W strukturze organizacyjnej Urzędu Miejskiego w Kaliszu utworzono Stanowisko ds. Strategii Rozwoju Miasta, pełniące funkcje koordynacyjne dla wszystkich zadań podczas realizacji Strategii.
Prace nad aktualizacją Strategii Rozwoju Miasta Kalisza trwały od maja do listopada 2004 roku i obejmowały:

• przygotowanie diagnozy stanu miasta na podstawie dostępnych materiałów statystycznych i bibliograficznych;
• opracowanie analizy uwarunkowań rozwoju (SWOT);
• przeprowadzenie pięciu dyskusji środowiskowych w Zespole ds. Aktualizacji Strategii Rozwoju, który określił nową wizję rozwoju miasta, cele strategiczne oraz dokonał wskazania programów i zadań strategicznych;
• szeroką konsultację wstępnego projektu Strategii Rozwoju na spotkaniu z lokalnymi liderami w Urzędzie Miejskim w Kaliszu;
• przygotowanie opisów programów strategicznych, wraz ze wskazaniem podmiotów, odpowiedzialnych za ich realizację, harmonogramu oraz zbieżności ze Strategią Rozwoju Województwa Wielkopolskiego i Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego;
• opracowanie systemu monitoringu zachodzących w mieście procesów społeczno-gospodarczych.

Produktem zrealizowanych prac jest Strategia Rozwoju Miasta Kalisza 2004–2013, wraz z systemem monitoringu oraz diagnoza stanu miasta, obejmująca opis procesów
i zjawisk zachodzących w ostatnich latach w Kaliszu, włącznie z analizą uwarunkowań rozwoju (tzw. analizą SWOT).

W wyniku przeprowadzonych prac i dyskusji środowiskowych wizję rozwoju miasta Kalisza określono w sposób następujący: PRZEDSIĘBIORCZY I OBYWATELSKI KALISZ – NAJSTARSZE POLSKIE MIASTO, KONKURENCYJNE WE WSPÓLNEJ EUROPIE.

Przeprowadzone analizy diagnostyczne potencjału miasta, uwzględnienie aspiracji i systemu wartości mieszkańców oraz zewnętrznych uwarunkowań rozwoju miasta wskazują, iż rozwój Kalisza w najbliższych latach powinien wykorzystywać i wzmacniać następujące elementy:

• Przedsiębiorczość lokalnej społeczności i struktur publicznych, której wyrazem powinna być dynamika lokalnej gospodarki, nowoczesne zarządzanie miastem
• i rozwój nowych form usług;
• Zaangażowanie mieszkańców, tradycje miasta tolerancyjnego i otwartego na kontakty, współpracę oraz nowatorskie działanie;
• Połączenie nowoczesności i aktywności z tradycjami najstarszego miasta oraz ważnego ośrodka politycznego, administracyjnego i kulturalnego państwa polskiego.
• Wykorzystanie szansy przystąpienia do Unii Europejskiej, począwszy od możliwości działania na Wspólnym Rynku Europejskim, rozwoju kontaktów partnerskich, po efektywne wykorzystanie funduszy europejskich.

Tak zarysowana wizja rozwoju miasta, w dalszych pracach nad strategią, została zdekomponowana na cztery cele strategiczne:

• Kreowanie nowoczesnej gospodarki, wzmacniającej pozycję Kalisza jako lidera
• w regionie;
• Poprawa jakości życia w mieście;
• Wzmacnianie tożsamości miasta;
• Kształtowanie ładu przestrzennego i infrastrukturalnego.

Cele strategiczne zostały uszczegółowione poprzez określenie taktyki ich osiągnięcia. Dla każdego celu zostały wskazane programy i zadania strategiczne, których realizacja ma zapewnić osiągnięcie celu nadrzędnego czyli określonej wizji rozwoju miasta.